Miesiączka bywa w życiu kobiety prawdziwą zmorą przez wpływ na samopoczucie oraz wysokość ciała. Młode czytelniczki bloga JakUrosnąć.pl często skarżą się na zatrzymanie wzrostu po menstruacji. Postanowiłem lepiej opisać jej wpływ na finalną wysokość ciała dziewcząt.

Oczywiście wszystkie liczby podane w artykule są przybliżone i mogą się różnić w zależności od osoby. Człowiek doświadcza gwałtownego przyrostu kości, jako niemowlę lub małe dziecko. Drugi taki skok jest bardziej stopniowy, zmiany na całym ciele zaczynają się od nowa u dojrzewających nastolatek.

Menarche – pierwsza miesiączka

Pierwszy cykl menstruacyjny u dziewcząt sygnalizuje prawidłowe zdrowie, dojrzewanie ciała i początek zdolności rozrodczych. 98% dziewcząt dostaje okresu przed15 rokiem życia, średnio w wieku 12-13 lat. Niepokojące jest pojawienie się menarche zbyt wcześnie, zbyt późno lub wcale, ponieważ to może nieść negatywny skutki. Miesiączkę uważa się za wczesną, jeśli wystąpi przed 10 rokiem życia, a za późną – w wieku 15 lat i więcej. Menarche uważa się za opóźniony, jeśli między wystąpieniem THELARCHE (dojrzewanie gruczołów piersiowych) a pierwszym okresem mija ponad trzy lata.

Chronologiczny przebieg:

Thelarche —> PHV —> 6 miesięcy —> Menarche
(razem 2-3 lata przerwy)

Wzrost przed i po miesiączce

Szczytowa prędkość wzrostu (PHV) to po prostu najszybszy moment rośnięcia kości w okresie nastoletnim. Po pierwszym roku życia dziecko rośnie wolniej, za wyjątkiem szczytowego momentu wzrostu (PHV). U chłopców zwykle dzieje się to pomiędzy 13-15 rokiem życia.

Dziewczęta rosną najwięcej pomiędzy 11-13 rokiem życia i zwykle ta prędkość osiąga szczyt na 6-12 miesięcy przed pierwszym okresem. Następnie tempo zwalnia i zatrzymuje się w ciągu roku po pierwszej menstruacji. Po zakończeniu etapu dojrzewania, dziewczynki zwykle przestają rosnąć około 16 roku życia.

Jako przykład można podać badanie z 1993 roku na 95 dziewczętach z czwartej klasy szkół podstawowych w Tajwanie. Przyrost wysokości osiągnął szczyt na rok przed pierwszą menstruacją i zahamował w ciągu roku po niej [1].

Co wpływa na pierwszą miesiączkę

Wiek, w którym kobieta doświadcza pierwszego krwawienia miesięcznego jest zmienny, a rolę odgrywają czynniki genetyczne i środowiskowe, takie jak status społeczno-ekonomiczny, życie rodzinne, rasa, ćwiczenia i dieta, oraz ogólny stan zdrowia.

Córka może genetycznie odziedziczyć skłonność do wczesnego okresu. Ponadto, jeśli mama znacznie urosła po wystąpieniu miesiączki, córka ma również duże szanse. W kilku badaniach różnice etniczno-rasowe wpłynęły na wystąpienie pierwszej menarche. Na przykład, czarnoskóre dziewczęta doświadczyły pierwszej menstruacji trzy miesiące wcześniej niż białe. Oprócz żeńskich narządów rozrodczych (jajniki, jajowody, macica i pochwa) na kobiecą przypadłość wpływają złożone interakcje hormonalne w podwzgórzu, przysadce mózgowej i jajnikach. Udowodniono, że nadnercza, tarczyca i trzustka także wpływają na wystąpienie pierwszego cyklu.

Wczesna pierwsza miesiączka

• Najwcześniejszy okres zauważono u dziewcząt wychowujących się w stresującym środowisku rodzinnym: rodziny zastępcze i obecność ojczyma. Kobiety wychowujące się w mieście doświadczyły okresu wcześniej niż mieszkańcy wsi.
• Dziewczęta z rodzin o wysokim statusie społeczno-ekonomicznym doświadczają menarche wcześniej niż dziewczęta z rodzin o niższym statusie społeczno-ekonomicznym.
• Dziewczęta, które spożywały więcej białka zwierzęcego, a mniej białka roślinnego pomiędzy 3-5 rokiem życia, wcześniejszej doświadczyły pierwszej menstruacji.
• Dziewczęta z nadwagą lub otyłością mogą przechodzić pierwszy okres w młodszym wieku.
• Według badaczy, karmienie sztuczne we wczesnym dzieciństwie było odpowiedzialne za wczesną pierwszą menstruację.

Skutki

• Wczesny pierwszy okres może prowadzić do przedwczesnego zrostu chrząstek nasadowych i powstania zbitej kości, co przyspiesza osiągnięcie ostatecznej wysokości ciała – niższej niż potencjalny wzrost genetyczny.

W badaniu na 1148 Koreańskich kobietach, 256 dziewcząt (22,3%) miało wczesny pierwszy cykl menstruacyjny. Częstość występowania niskiego wzrostu i otyłości była wyższa u kobiet z menarche w porównaniu do kobiet z późniejszym okresem. Na ostateczną wysokość ciała dziewczynek wpłynął wiek pierwszej menstruacji. W Europie i USA kobiety z wcześniejszym pierwszym okresem osiągnęły niższą wysokość w porównaniu do kobiet, które przeszły pierwszą menstruację w późniejszym wieku. W porównaniu z matkami dziewcząt w drugiej grupie, matki badanych dziewcząt z wczesnym okresem doświadczyły jej w podobnym – wczesnym czasie. Kobiety z wczesnym okresem miały 10,5% więcej szansy na bycie niskimi w wieku dorosłym, czyli 2,6-krotnie więcej niż u kobiet z późniejszą pierwszą menstruacją. Szansa otyłości u kobiet z wczesnym okresem była 1,73-krotnie większa. Według badania European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition, opartego na 286205 kobietach z dziewięciu krajów europejskich, kobiety rosły o około 0,35 cm wyższe, gdy menarche następowała rok później. W zależności od kraju wyniki wahały się pomiędzy 0,13-0,50 cm. W Stanach Zjednoczonych spowolnienie cyklu miesiączkowego o rok, spowodowało zwiększenie wysokości ciała kobiet o 0,76, 0,41 i 0,35 cm.

Pierwszy okres nie zawsze oznacza, że wkrótce przestaniesz rosnąć

Kolejne badania Fels Longitudinal Study pokazały z kolei, że dziewczynki, zaczynające miesiączkować w wieku 10 lat, urosły więcej niż te, u których menstruacja jest opóźniona do 15 roku życia. Zauważono, że dziewczynki, rozpoczynające dojrzewanie w wieku około 6-8 lat, nie kończą jako niscy dorośli. Kluczowy jest tutaj dłuższy odstęp pomiędzy wcześniejszym telarche a menarche. Odwrotnie, krótszy odstęp między thelarche a menarche spowodował mniejszy wzrost po menstruacji u dziewcząt z opóźnieniem dojrzewania. Próby farmakologicznego opóźnienia dojrzewania były nieskuteczne w zwiększaniu ich ostatecznego wzrostu [3]

Rozwiązania

Autorzy badań sugerują możliwe przyczyny i rozwiazanie problemu przedwczesnego okresu. Wcześniejsze zrośnięcie chrząstek nasadowych, które hamuje tworzenie kości jest skutkiem działania estrogenów w jajnikach. Niska dawka estrogenu powoduje stymulację IGF-1 i skok wzrostu we wczesnym etapie dojrzewania. Opóźnienie pierwszego cyklu menstruacyjnego pozwala na dalszy rozwój kości długich przed zrośnięciem chrząstek nasadowych, co ostatecznie pomaga być wyższym. U dziewcząt z przedwczesnym dojrzewaniem taki efekt może przynieść leczenie analogiem hormonu uwalniającego gonadotropinę (GnRHa). Efekt terapii zależy od wieku rozpoczęcia dojrzewania i czasu rozpoczęcia leczenia [4].

Opóźniona menarche

• Pierwsze krwawienie może być opóźnione u nastolatek z bardzo niską wagą ciała na skutek głodu, słabego wchłaniania lub zaburzeń odżywiania
• Przeciętnie okres występuje później u sportowców niż w populacji ogólnej. Intensywny wysiłek fizyczny (minimum 2 godziny dziennie) opóźnia dojrzewanie, a tym samym menstruację.
• Dodatkowe badania wykazały, że obecność starszych sióstr w domu wiąże się z późniejszym wystąpieniem pierwszego cyklu.

Skutki

W badaniach, opóźniony pierwszy cykl menstruacyjny spowodowała zmniejszenie gęstości mineralnej przedramienia i kręgosłupa, wrodzony niedorozwój uda; osteoporozę i zwiększone ryzyko złamań w późniejszym życiu [2].

Podsumowanie:

Wiek pierwszej miesiączki zależy od genetyki i środowiska, w tym statusu społeczno-ekonomicznego, życia rodzinnego, rasy, ćwiczeń i diety oraz ogólnego stanu zdrowia. Wczesny pierwszy okres może skutkować ostatecznym wzrostem poniżej potencjału genetycznego. Dłuższy odstęp miedzy thelarche, a menarche może zmniejszyć negatywny wpływ na wysokość ciała. Jeśli masz obawy dotyczące braku lub przebiegu menarche, skontaktuj się z ginekologiem.

Źródła

1) Chang SH, Tzeng SJ, Cheng JY, Chie WC. „Height and weight change across menarche of schoolgirls with early menarche”. Arch Pediatr Adolesc Med. 2000 Sep;154(9):880-4. doi: 10.1001/archpedi.154.9.880. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10980790/

2) Lacroix AE, Gondal H, Shumway KR, et al. „Physiology, Menarche”. [Updated 2022 Mar 17]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan-. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470216/

3) Nakamoto JM. „Myths and variations in normal pubertal development”. West J Med. 2000 Mar;172(3):182-5. doi: 10.1136/ewjm.172.3.182. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1070801/

4) Kang S, Kim YM, Lee JA, Kim DH, Lim JS. Early Menarche is a Risk Factor for Short Stature in Young Korean Females: An Epidemiologic Study. J Clin Res Pediatr Endocrinol. 2019 Sep 3;11(3):234-239. doi: 10.4274/jcrpe.galenos.2018.2018.0274. Epub 2019 Jan 3. Erratum in: J Clin Res Pediatr Endocrinol. 2019 Nov 22;11(4):451-451. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6745461/